بله | کانال علم، فناوری و نوآوری در هند
عکس پروفایل علم، فناوری و نوآوری در هندع

علم، فناوری و نوآوری در هند

۷۶۵عضو
thumnail
«تبدیل شدن هند به سومین تولیدکننده انرژی پاک در جهان»
طبق جدیدترین گزارشات دولت هند در حوزه انرژی، این کشور پس از چین و آمریکا و با پیشی‌گرفتن از آلمان، به سومین تولیدکننده بزرگ انرژی بادی و خورشیدی در جهان تبدیل شده است که یک نقطه‌عطف مهم در مسیر انرژی تجدیدپذیرِ هند محسوب می‌شود. هند در سال ۲۰۲۴ نِصاب ۲۴.۵ گیگاوات ظرفیت انرژی خورشیدی و ۳.۴ گیگاوات ظرفیت انرژی بادی را به ثبت رساند که ناشی از مشوق‌های دولتی و اصلاحاتی مانند یارانه برای تولیدکنندگان صفحات خورشیدی و اهداف بلندپروازانه برای افزایش ظرفیت‌های تجدیدپذیر، بوده است. در همین سال، نصب نیروگاه‌های خورشیدی در مقایسه با سال ۲۰۲۳ تقریباً سه برابر شد و ایالات مختلف مانند راجستان، گجرات و تامیل‌نادو از پیشگامان نصب نیروگاه‌های خورشیدی در مقیاس بزرگ بودند. در اوایل سال ۲۰۲۵، کل ظرفیت انرژی غیرفسیلی هند به ۲۱۷.۶۲ گیگاوات رسیده است و انرژی خورشیدی، ۴۷ درصد از ظرفیت نصب شده تجدیدپذیر را تشکیل داده است. مقامات بر اهمیت سیاست‌ها و سرمایه‌گذاری‌های دولت در پیشبرد این رشد تأکید کرده‌اند. به‌عنوان نمونه، طرح تشویقی مرتبط با تولید (PLI) برای تولید صفحات خورشیدی، در افزایش تولید داخلی نقش مهمی داشته است. از سوی دیگر، هند قصد دارد تولید داخلی فناوری‌های خورشیدی و بادی را برای کاهش وابستگی به واردات افزایش دهد که به‌نوبه‌خود، شامل راه‌اندازی پارک‌های خورشیدی و مزارع انرژیِ بادی برای ساده‌سازی فرآیند توسعه است. لازم به ذکر است که دستاورد هند در تبدیل شدن به سومین تولیدکننده بزرگ انرژی بادی و خورشیدی در جهان، نشان دهنده تعهد آن به توسعه پایدار است. با این حال، رسیدگی به چالش‌های موجود و حمایت از سیاست‌های ترویج‌دهنده انرژی‌های تجدیدپذیر از جمله اقدامات مهمی هستند که برای تسریع رشد استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در این کشور باید مورد توجه قرار گیرند.
undefined کد خبر: 20250430-6202کانال علم، فناوری و نوآوری در هندdidebanefanavari.com/32084

۷:۰۸

thumnail
«اقدامات وزارت نیروی هند برای تسریع گسترش و بکارگیری انرژی هسته‌ای»
با هدف گسترش ظرفیت انرژی هسته‌ای در هند و دستیابی به چشم‌انداز کرین‌خنثی تا سال ۲۰۷۰ و همچنین تقویت امنیت انرژیِ این کشور در بلندمدت، وزارت نیرو به‌تازگی اقدامات کلیدی را پیشنهاد کرده است. طبق گزارشات این وزارتخانه، هند در حال حاضر ۲۵ رآکتور انرژی هسته‌ای فعال با ظرفیت نصب‌شده ۸.۸۸ گیگاوات دارد که حدود ۳ درصد از برق کشور را تامین می‌کنند. هشت راکتور دیگر با ظرفیت ۶.۶ گیگاوات نیز در حال ساخت هستند و ۱۰ واحد دیگر با ظرفیت ۷ گیگاوات در مرحله پیش از ساخت قرار دارند. از آنجایی‌که بیش از ۴۰ درصد از گازهای گلخانه‌ای به دنبال تولید برق منتشر می‌شوند، انرژی هسته‌ای به‌عنوان یک منبع انرژی غیرفسیلی و پایدار، نقش مهمی در مسیر توسعه پایدار هند ایفا خواهد کرد و رقم مذکور را کاهش خواهد داد. برخی از اقدامات کلیدی که برای دستیابی به این هدف برنامه‌ریزی و ابلاغ شده‌اند، شامل اصلاح قانون انرژی اتمی (مصوب ۱۹۶۲) و قانون مسئولیت مدنی در قبال خسارات هسته‌ای، (مصوب ۲۰۱۰) برای مشارکت گسترده‌تر بخش‌های خصوصی و دولتی، تقویت آگاهی عمومی در مورد ایمنی و مزایای انرژی هسته‌ای و تسهیل فرآیندهای تصویب مقررات در راستای استفاده از انرژی هسته‌ای است. همچنین استفاده از امتیازات مالیاتی، تأمین مالی بلندمدت برای تضمین تعرفه‌های رقابتی هسته‌ای، تأمین منابع سوخت اورانیوم، گسترش پایگاه فروشندگان برای تجهیزات هسته‌ای تخصصی و ایجاد ظرفیت نیروی انسانی ماهر از سایر اقدامات تعیین‌ شده در این حوزه هستند. لازم به ذکر است که قرار است یک مشارکت راهبردی بین وزارت نیرو، وزارت انرژی اتمی، دولت، صنایع و سایر ذینفعان شکل گیرد تا طرح‌های انرژی‌ هسته‌ای با سرعت بیشتر در هند اجرا شوند.
undefined کد خبر: 20250501-6203کانال علم، فناوری و نوآوری در هندdidebanefanavari.com/32103

۱۹:۲۳

thumnail
«طرح هند برای افزایش صادرات محصولات کشاورزی و تضمین امنیت غذایی»
با هدف افزایش ارزش صادرات محصولات ارگانیک هند به ۲۰۰ میلیارد روپیه (۲.۴ میلیارد دلار) طی سه سال آینده، وزارت بازرگانی و صنعت این کشور از یک طرح جدید موسوم به برنامه ملّی تولید ارگانیک (NPOP) رونمایی کرده است. این برنامه که بر گسترش کشاورزی طبیعی و ارائه حمایت‌های هدفمند جهتِ افزایش امنیت غذایی تمرکز دارد، شامل اقدامات متعدد از جمله ترویج سیاست‌های ‌NPOP برای تسهیل مقررات و فرآیندهای صدور گواهینامه، راه‌اندازی پورتال جدید NPOP برای شفافیت بیشتر و بهره‌وری بالاتر، معرفی یک سامانه فناورانه برای نظارت مؤثرتر و صدور گواهی‌نامه‌های دیجیتال، آموزش، توسعه مهارت، بسته‌بندی نوین و همچنین حمایت‌های بازاریابی مبتنی‌بر فناوری برای کشاورزان و تعاونی‌ها است. گفتنی‌ست هند به‌عنوان بزرگ‌ترین کشور جهان از نظر تعداد کشاورزان فعال در زمینه تولید محصولات ارگانیک و دومین کشور از نظر وسعت زمین‌های زیر کشت برای این نوع محصولات، ظرفیت بالایی برای کسب سهم قابل‌توجهی از این بازار دارد.
undefined کد خبر: 20250502-6204کانال علم، فناوری و نوآوری در هندdidebanefanavari.com/32118

۱۸:۵۰

thumnail
«توسعه یک فناوری جدید برای استفاده از الگوهای بزرگ هوش‌مصنوعی»
یک نوآفرین هندی موسوم به Ziroh Labs با همکاری محققان موسسه فناوری هند مَدرَس، موفق به توسعه یک سامانه نوآورانه شده است که می‌تواند الگوهای بزرگ هوش‌مصنوعی را بدون نیاز به تراشه‌های گران‌قیمت گرافیکی (GPU) اجرا کند. این فناوری که به گفته سازندگان آن، بر روی پردازنده‌های معمولی (CPU) کار می‌کند، گامی مهم در جهت کاهش هزینه‌های زیرساختی و افزایش دسترسی به فناوری‌های پیشرفته هوش‌مصنوعی در سطوح گسترده‌ به‌شمار می‌رود. در حالی‌که بخش عمده‌ای از پیشرفت‌های اخیر در حوزه هوش‌مصنوعی به لطف تراشه‌های قدرتمند شرکت‌هایی مانند انویدیا حاصل شده است، فناوری جدید این امکان را فراهم می‌کند تا الگوهای پیشرفته متعلق به شرکت‌هایی مانند متا، با کمک پردازنده‌های معمولی در رایانه‌ها و رایانک‌ها اجرا شوند. این سامانه با بهینه‌سازی الگوهای پیشرفته، کیفیت بالایی در نتایج ارائه می‌دهد و می‌تواند برای کشورهای در حال توسعه یا کسب‌وکارهای کوچک که توان تأمین تراشه‌های گران‌قیمت گرافیکی را ندارند، راهکاری مقرون‌به‌صرفه و راهبردی جهت بهره‌برداری از توانمندی‌های هوش‌مصنوعی فراهم کند. گفتنی‌ست فناوری مذکور توسط دو غول تراشه‌سازی جهان، یعنی اینتل و AMD، آزمایش شده و مورد تایید قرار گرفته است.
undefined کد خبر: 20250503-5334کانال علم، فناوری و نوآوری در هندdidebanefanavari.com/32145

۱۴:۴۰

thumnail
«نخستین آزمایش موفقیت‌آمیز بالن استراتوسفری هند undefined»
سازمان تحقیق و توسعه دفاعی هند (DRDO)، روز جمعه نخستین آزمایش پروازی بالن استراتوسفری (Stratospheric Airship Platform) خود را با موفقیت در سایت آزمایشی شیوپور واقع در ایالت مادیا پرادش انجام داد. این پرواز که نقطه‌عطف مهمی در توسعه بسترهای هوایی سبک‌ در ارتفاعات بالا به شمار می‌رود، در ارتفاعی حدود ۱۷ کیلومتر از سطح زمین به انجام رسید و به مدت ۶۲ دقیقه ادامه داشت. این بالن استراتوسفری توسط مرکز تحقیق و توسعه تحویل هوایی (ADRDE) در آگرا ساخته شده است. داده‌های جمع‌آوری‌شده از حسگرهای نصب‌شده در بالن، برای ساخت الگوهای شبیه‌سازی با دقت بالا جهت انجام ماموریت‌های آتی استفاده خواهند شد. در طول پرواز، عملکرد سامانه‌های کنترل فشار و تخلیه اضطراری (deflation) نیز آزمایش شدند و سامانه‌ها برای تحلیل‌های بیشتر توسط گروه آزمایش بازیابی شدند. این دستاورد که هند را در شمار معدود کشورهای دارای توانمندی بومی در زمینه سامانه‌های بالن استراتوسفری قرار می‌دهد، به تقویت توانمندی‌های این کشور در زمینه مشاهده زمین و جمع‌آوری اطلاعات، نظارت و شناسایی (ISR) کمک خواهد کرد و نشان‌دهنده پیشرفت قابل‌توجه هند در زمینه‌های دفاعی، نظارت بر زمین و تحقیقات علمی است.
undefined کد خبر: 20250505-5335کانال علم، فناوری و نوآوری در هندdidebanefanavari.com/32188

۱۸:۱۲

thumnail
«همکاری فناورانه هند و آنگولا با تمرکز بر حوزه‌های دیجیتال، انرژی پایدار و فناوری فضایی»
با هدف تاکید ویژه بر همکاری در حوزه‌های فناورانه، نخست‌وزیر هند و رئیس‌جمهور آنگولا به‌تازگی چندین تفاهم‌نامه همکاری امضاء کرده‌اند. یکی از بخش‌های برجسته این توافقات، آمادگی هند برای انتقال تخصص خود در زمینه زیرساخت‌های دیجیتال عمومی به آنگولا است. این همکاری شامل ایجاد ظرفیت‌های دیجیتال برای ارتقای زیرساخت‌ها در آنگولا، به‌ویژه در بخش‌هایی مانند دولت الکترونیک است. هند همچنین پیشنهاد همکاری در فناوری‌های پیشرفته مانند پردازش داده‌ها و مدیریت پایگاه‌های کلان‌داده را مطرح کرده است. در بخش انرژی، آنگولا به عضویت اتحاد بین‌المللی خورشیدی (ISA) درآمده است و تلاش دارد تا از منابع انرژی تجدیدپذیر بهره‌برداری کند. هند نیز از آنگولا دعوت کرده است تا در ائتلاف زیرساخت مقاوم در برابر بلایای طبیعی (CDRI) و اتحاد جهانی انرژی زیستی مشارکت فعال داشته باشد. یکی دیگر از بخش‌های مهم همکاری میان هند و آنگولا، فناوری فضایی است. هند با ارائه تجربه و دانش فضایی خود، آمادگی دارد تا در زمینه‌های پایش فضایی، تحلیل داده‌های ماهواره‌ای و استفاده از فناوری فضایی برای توسعه کشاورزی و مدیریت منابع طبیعی به آنگولا کمک کند. این همکاری، علاوه‌بر تقویت توانمندی‌های آنگولا در فناوری فضایی، به بهبود پایش تغییرات اقلیمی و کاهش بحران‌های طبیعی کمک خواهد کرد. از سوی دیگر، طبق گزارشات حجم تجارت میان هند و آنگولا به ۴.۲ میلیارد دلار رسیده که ۹۰ درصد آن مربوط به نفت و گاز است. آنگولا پس از نیجریه دومین تأمین‌کننده بزرگ نفت و گاز مایع‌شده هند در آفریقاست. صادرات هند به آنگولا حدود ۷۰۰ میلیون دلار است و شامل دارو، واکسن، قطعات خودرو، پلاستیک و نفت تصفیه‌شده است. هند در دهه اخیر ۱۷ سفارت جدید در آفریقا تأسیس کرده، بیش از ۱۲ میلیارد دلار خط اعتباری و ۷۰۰ میلیون دلار کمک بلاعوض ارائه داده و در هشت کشور مرکز آموزش فنی ایجاد کرده است. همچنین با پنج کشور آفریقایی در زمینه زیرساخت دیجیتال همکاری می‌کند. گفتنی‌ست با توجه به افزایش روابط هند با قاره آفریقا در سال‌های اخیر، تفاهم‌نامه‌های مذکور نشان‌دهنده تلاش هند برای توسعه روابط راهبردی با کشورهای آفریقایی است و می‌تواند الگوی مناسبی برای کشورهای دیگر قاره آفریقا باشد.
undefined کد خبر: 20250506-6205کانال علم، فناوری و نوآوری در هندdidebanefanavari.com/32192

۱۵:۴۰

thumnail
«موفقیت هند در تولید نخستین برنج ویرایش‌شده ژنومی در جهان»
با هدف کمک به توسعه کشاورزی پایدار، امنیت غذایی و مقابله با تغییرات اقلیمی، هند به‌عنوان نخستین کشور جهان موفق به توسعه و تجاری‌سازی ارقام برنج ویرایش‌شده ژنومی شده است. دو رقم جدید برنج به نام‌های DRR Rice 100 (Kamala) و Pusa DST Rice 1 که توسط شورای تحقیقات کشاورزی هند (ICAR) توسعه یافته‌اند، برخلاف محصولات تراریخته (GMO)، با استفاده از فناوری پیشرفته ویرایش ژنومی تولید شده‌اند. تراریخته به وارد کردن ژن (DNA) بیگانه با دستکاری ژنتیکی اشاره دارد که در طبیعت وجود ندارد اما در فناوری جدید، بدون وارد کردن DNA بیگانه، تنها با اصلاح دقیق ژن‌های موجود، ویژگی‌های مطلوب در گیاه تقویت می‌شود. این ارقام برنج، تحت مقررات ایمنی زیستی هند و در چارچوب دسته‌بندی‌های SDN1 و SDN2 مجاز شناخته شده‌اند که نشان‌دهنده تأیید کامل آن‌ها برای کشت عمومی است. DRR Rice 100 از دوره رشد کوتاه‌تری (حدود ۱۳۰ روز) برخوردار است و این کاهش زمان، منجر به صرفه‌جویی چشمگیر در مصرف آب و کود، و همچنین کاهش انتشار گاز متان می‌شود. ساختار قوی ساقه و کیفیت دانه، از دیگر مزایای این رقم است. در مقابل رقم Pusa DST Rice 1، عملکرد چشمگیری در خاک‌های شور و قلیایی نشان داده و در برخی آزمایش‌ها تا ۳۰ درصد افزایش عملکرد نسبت به رقم اولیه MTU 1010 داشته است. این ویژگی، قابلیت کشت در اراضی کم‌بازده را به شکل قابل‌توجهی افزایش می‌دهد. از منظر فناورانه، استفاده از روش ویرایش ژنومی یک تحول مهم در روش‌های اصلاح نباتی محسوب می‌شود، زیرا به محققان اجازه می‌دهد با دقت بالا، ژن‌های خاصی را که در عملکرد گیاه نقش دارند، بدون ایجاد تغییرات ناخواسته دستکاری کنند. این فناوری که پیش‌تر در کشورهای توسعه‌یافته برای کاربردهای پژوهشی به کار گرفته می‌شد، اکنون با تجاری‌سازی در هند وارد مرحله‌ای عملیاتی و تولیدی شده است. در مجموع، این نوآوری نشان‌دهنده جهشی بزرگ در کاربرد فناوری‌های نوین در کشاورزی است که می‌تواند نه‌تنها نیازهای داخلی هند را برآورده سازد، بلکه الگویی برای کشورهای در حال توسعه در مسیر تحقق کشاورزی هوشمند است.
undefined کد خبر: 20250507-3236کانال علم، فناوری و نوآوری در هندdidebanefanavari.com/32212

۱۷:۵۰

thumnail
«آزمایش موفقیت‌آمیز مین هوشمندِ دریایی در هند»
در گامی مهم برای تقویت قدرت دفاعی، سازمان تحقیقات و توسعه دفاعی هند (DRDO) با همکاری نیروی دریایی این کشور، طراحی، ساخت و آزمایش موفقیت‌آمیز یک مین دریایی پیشرفته و هوشمند موسوم به MIGM را انجام داد. مین MIGM یک سامانه پیشرفته با قابلیت تشخیص چندگانه است که برای مقابله با تهدیدات روزافزون کشتی‌ها و زیردریایی‌های پنهان‌کار طراحی شده است. این مین قادر است امواج و سیگنال‌های مختلفی از جمله صوتی، مغناطیسی و فشاری را که توسط شناورهای دریایی تولید می‌شود، شناسایی و تحلیل کند. در ساختار این مین، مجموعه‌ای از حسگرهای دقیق به کار گرفته شده که اطلاعات محیطی را در لحظه جمع‌آوری کرده و به کمک واحد الکترونیکی داخلی مبتنی‌بر پردازنده ARM پردازش می‌کنند. این فرآیند به مین اجازه می‌دهد تا فقط در شرایط واقعی تهدید، فعال شود و از هرگونه فعال‌سازی اشتباه یا ناخواسته جلوگیری کند. از سوی دیگر، مین MIGM به سیستم هوشمند جمع‌آوری داده مجهز شده است که امکان تحلیل هم‌زمان و تصمیم‌گیری دقیق را فراهم می‌سازد. این قابلیت، MIGM را به یکی از پیشرفته‌ترین مین‌های دریایی توسعه‌یافته در منطقه تبدیل کرده است. ویژگی دیگری که به مزیت این مین می‌افزاید، قابلیت استقرار چندگانه آن است؛ به‌طوری‌که می‌توان آن را از بسترهای مختلفی مانند ناوهای سطحی، زیردریایی‌ها و سامانه‌های زیرآبی استفاده کرد. این انعطاف‌پذیری، به نیروی دریایی هند امکان می‌دهد تا در طیف گسترده‌ای از مأموریت‌های عملیاتی و محیط‌های متنوع دریایی از آن بهره ببرد. در شرایطی که تهدیدات امنیتی در آب‌های راهبردی مانند اقیانوس هند رو به افزایش است، توانایی شناسایی و واکنش دقیق به حضور کشتی‌های پنهان‌کار و زیردریایی‌ها برای حفظ برتری نظامی و بازدارندگی، از اهمیت بالایی برخوردار است. مین MIGM دقیقاً با همین هدف طراحی شده و نمادی از پیشرفت فناوری‌های بومی در صنعت دفاعی هند است.
undefined کد خبر: 20250507-5336کانال علم، فناوری و نوآوری در هندdidebanefanavari.com/32215

۱۷:۵۱

thumnail
«توسعه یک سامانه ضدهوایی برای پاسخ به تهدیدات جمعی پهپادها undefined»
یک شرکت هندی، یک سامانه پیشرفته برای مقابله با تهدیدات جمعی پهپادی موسوم به Bhargavastra توسعه داده و با موفقیت آزمایش کرده است. این سامانه، به‌ویژه برای ارتش هند طراحی شده و بخشی از راهبرد نوین دفاعی این کشور برای مقابله با حملات پهپادی پیچیده و متراکم به‌شمار می‌آید. سامانه ضدهوایی مذکور از مجموعه‌ای از میکرو موشک‌های مجهز به جست‌وجوگر (Seeker) بهره می‌برد که بُردی برابر با ۶ کیلومتر دارند. موشک‌ها قادر به هدف‌گیری دقیق و برخورد فیزیکی با پهپادهای مهاجم هستند. در آزمایش اخیر، Bhargavastra توانست اهداف را در فاصله‌ بیش از ۲.۵ کیلومتر و ارتفاع ۴۰۰ متری با دقت خنثی کند. یکی دیگر از ویژگی‌های بارز این فناوری، قابلیت درگیری همزمان با ۶۴ هدف مختلف است. این توانایی به کمک سامانه‌ راداری با بُرد ۱۰ کیلومتر و قدرت شناسایی پهپادهای کوچک تا شعاع ۶ کیلومتر حاصل شده است. همچنین، این ضدهوایی از حسگرهای الکترواپتیکی و فروسرخ بهره می‌برد که امکان شناسایی دقیق اهداف در شرایط نوری مختلف، از جمله شب و مه، را فراهم می‌کند. لازم به ذکر است که سامانه ضدهوایی مذکور به گونه‌ای طراحی شده که بتواند بر روی انواع بسترهای متحرک نصب و در اقلیم‌های گوناگون عملیاتی شود. نسخه‌ نهایی آن قرار است بر روی خودروی همه‌جارو (all-terrain truck) به وزن ۷.۵ تُن سوار شود که دارای یک دکل مجهز به حسگرِ مستقل برای پوشش محیطی وسیع‌تر است. گفتنی‌ست با افزایش حملات پهپادی، چنین سامانه‌هایی نقش کلیدی در حفظ امنیت هوایی آینده خواهند داشت.
undefined کد خبر: 20250508-2277کانال علم، فناوری و نوآوری در هندdidebanefanavari.com/32229

۱۵:۲۴

thumnail
«ترسیم نقشه‌راه فضایی هند تا سال ۲۰۴۰»
در جریان کنفرانس جهانی اکتشافات فضایی-۲۰۲۵ (GLEX)، نخست‌وزیر هند با تأکید بر نقش پیشرو این کشور در فناوری‌های فضایی، نقشه‌راه بلندمدت هند در این حوزه را ترسیم کرد. نخست‌وزیر با مرور مسیر پرشتاب هند در حوزه فضایی، به پرتاب نخستین موشک در سال ۱۹۶۳، ماموریت تاریخی مانگالیان در سال ۲۰۱۴ برای دسترسی به مدار مریخ، کشفیات ماموریت‌های چاندریان-۱ و چاندریان-۲ در خصوص آب‌های سطحی ماه و فرود موفقیت‌آمیز ماموریت چاندریان-۳ در نزدیکی قطب جنوب ماه اشاره کرد. وی همچنین با تاکید بر موفقیت‌های چشمگیر در عرصه پرتاب‌های بین‌المللی، اعلام کرد هند تاکنون بیش از ۴۰۰ ماهواره برای ۳۴ کشور مختلف به فضا فرستاده است. همچنین توسعه سریع موتورهای سرمازا (کرایوجنیک)، استقرار ۱۰۰ ماهواره در یک مأموریت و عملیات الحاق دو ماهواره در مدار در سال جاری، از دیگر دستاوردهای مهم هند بوده‌اند. طبق گزارشات، همکاری منطقه‌ای هند در پرتاب یک ماهواره‌ برای کشورهای جنوب آسیا و مأموریت ماهواره‌ای G20، که در دوران ریاست هند بر گروه G20 آغاز شده بود، به یکی از مشارکت‌های کلیدی برای کشورهای جنوب جهانی تبدیل خواهد شد. در زمینه برنامه‌های آینده، نخست‌وزیر از برنامه اعزام یک فضانورد هندی به ایستگاه فضایی بین‌المللی در هفته‌های آینده خبر داد که یک اقدام مشترک بین ایسرو (سازمان تحقیقات فضایی هند) و ناسا محسوب می‌شود. همچنین وی تایید کرد که پروژه نخستین پرواز سرنشین‌دار هند با نام گاگانیان در مسیر تکمیل قرار دارد. در ادامه، نخست‌وزیر نقشه‌راه تأسیس ایستگاه فضایی ملی بهارتیه آنتاریکشا تا سال ۲۰۳۵ و فرود نخستین فضانورد هندی بر سطح ماه تا سال ۲۰۴۰ را اعلام کرد و به برنامه‌هایی برای اکتشاف سیارات مریخ و ناهید نیز اشاره نمود. گزارشات نخست‌وزیر با تأکید بر تأثیر فناوری فضایی در زندگی روزمره، به کاربردهای آن در مدیریت منابع، هشدارهای دریایی برای ماهی‌گیران، ایمنی خطوط راه‌آهن، پیش‌بینی‌های پیشرفته آب‌وهوا و توسعه زیرساخت‌ها با استفاده از بستر گتی‌شاکتی (GatiShakti) (طرحی با هدف گرد هم آوردن تمامی وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مرتبط دولت هند برای ایجاد یک بستر دیجیتال جهت برنامه‌ریزی جامع‌تر برنامه‌های کلان) اشاره کرد. لازم به ذکر است که اکنون بیش از ۲۵۰ نوآفرین هندی در حوزه‌هایی چون ساخت ماهواره، سامانه‌های پیشرانش و تصویربرداری فضایی مشغول به فعالیت هستند که نشانه‌ای از حرکت پرشتاب هند به سوی اقتصاد نوآورانه در عرصه فضا است.
undefined کد خبر: 20250510-6206کانال علم، فناوری و نوآوری در هندdidebanefanavari.com/32246

۱۷:۰۸

thumnail
«توسعه یک ربات انسان‌نما با قابلیت‌های هوش‌مصنوعی»
یک دانشمند هندی، ربات جدیدی موسوم به ALANA طراحی کرده است که تحولات شگرفی را در دنیای ربات‌های انسان‌نما رقم زده است. بدنه‌ی ALANA تماماً از لوله‌های PVC سبک و ارزان ساخته شده و با قطعات چاپ سه‌بُعدی تکمیل می‌شود. هر بازو دارای شش درجه آزادی است که حرکاتی نزدیک به حرکت انسان را فراهم می‌کند. مفاصل با استفاده از موتورهای گیربکس‌دار Johnson با گشتاور بالا و سرعت ۱۰ دور بر دقیقه کار می‌کنند. مصرف انرژی کل بازوها حدود ۱۵ وات است. مفصل شانه (Shoulder joint) به صورت هوشمندانه‌ به یک Servo (نوعی موتور که می‌تواند دقیقاً به موقعیت مشخصی حرکت کند و در آن موقعیت ثابت بماند) تبدیل شده است و یک درپوش چاپ سه‌بُعدی با جایگاه نشانه‌گذاری زاویه در آن تعبیه شده است تا کالیبراسیون و تعمیرات تسهیل گردد. هر بازوی ALANA توانایی بلند کردن اشیاء تا ۵۰۰ گرم در وضعیت بازوی کاملاً کشیده را دارد. یک دوربین بر روی بدنه قرار داده شده که توانایی تشخیص چهره و شناسایی اشیاء را به ربات می‌دهد. پردازش تصویر و مکالمات توسط یک الگوی زبان بزرگ (LLM) به‌صورت بومی انجام می‌شود که روی یک رایانه خارجی اجرا می‌شود. کنترل گفتار با استفاده از موتور متن به گفتار (TTS) صورت می‌گیرد و پاسخ‌های صوتی از طریق بلندگو پخش می‌شود. ارتباط بین ربات و سامانه هوشمند از طریق وایفای انجام می‌شود. تمام فایل‌های لازم برای ساخت ALANA از جمله مدارها، کدهای پایتون و فایل‌های STL برای چاپ سه‌بُعدی در بستر Instructables منتشر شده‌اند و رایگان در دسترس هستند. گفتنی‌ست این ربات که می‌توان از آن برای انجام کارهای تولیدی در محیط‌های مختلف استفاده کرد، در حال حاضر با قیمت ۷۰ دلار در دسترس است.
undefined کد خبر: 20250511-5337کانال علم، فناوری و نوآوری در هندdidebanefanavari.com/32278

۱۸:۲۰

thumnail
«همکاری IBM و TCS برای توسعه صنعت رایانه کوانتومی در هند»
با هدف تبدیل شدن به یک مرکز جهانی در صنعت رایانه کوانتومی، یک همکاری جدید بین شرکت هندی مشاوره تاتا (TCS) و شرکت IBM آغاز شده است تا یک پارک فناوری موسوم به Quantum Valley در ایالت آندرا پرادش توسعه یابد. این پارک فناوری با نصب سامانه رایانه کوانتومی IBM Quantum System Two که شامل پردازنده کوانتومی Heron با ۱۵۶ کیوبیت است، بزرگ‌ترین رایانه کوانتومی در هند را خواهد داشت و قرار است به‌عنوان یکی از قطب‌های نوآوری در هند فعالیت کند. هدف از این همکاری، توسعه الگوریتم‌ها و برنامه‌های کاربردی است که به صنعت و دانشگاه‌های هند کمک خواهند کرد تا به حل مشکلات پیچیده و چالش‌های مهم ملی بپردازند. این پروژه بخشی از ماموریت ملی کوانتومی هند است و TCS با استفاده از معماری‌های هیبریدی که چالش‌های محاسباتی پیچیده را حل می‌کنند، به توسعه نرم‌افزارهایی پرداخته است که می‌تواند برنامه‌ها را به طور هوشمند بین سامانه‌های مختلف (مانند پردازنده‌های CPU، GPU و معماری‌های نوظهور مانند کوانتوم) تقسیم کند. این امر می‌تواند به رشد اقتصادی و نوآوری‌های فناورانه در هند کمک کند. لازم به ذکر است که دولت آندرا پرادش از طریق این پروژه یک زیست‌بومِ کوانتومی پویا ایجاد می‌کند که شامل تحقیق، دسترسی به رایانه‌های کوانتومی و برنامه‌های صنعتی است. این اقدامات همچنین به جذب استعدادهای برجسته، ایجاد مشاغل با کیفیت بالا و جذب سرمایه‌گذاری‌های جهانی کمک می‌کند. TCS همچنین نقش اساسی در پیشبرد تحقیق و نوآوری کاربردی در هند، به‌ویژه در زمینه‌های علوم زیستی، علم مواد، بهینه‌سازی انرژی، رمزنگاری و تولید پایدار ایفا می‌کند. هدف این است که از قدرت رایانه‌های کوانتومی برای حل مسائل پیچیده صنعتی که فراتر از توان محاسباتی کلاسیک هستند، بهره‌برداری شود. گفتنی‌ست این پروژه، هند را به‌عنوان یکی از پیشگامان جهانی در زمینه رایانه‌های کوانتومی معرفی می‌کند.
undefined کد خبر: 20250511-6207کانال علم، فناوری و نوآوری در هندdidebanefanavari.com/32281

۱۸:۲۰

thumnail
«تقویت همکاری‌های سایبری هند و امارات در یک رویداد جهانی»
در جریان رویداد جهانی GISEC 2025 در دبی، دومین دوره تبادل سایبری هند و امارات به میزبانی شورای امنیت داده هند (DSCI) برگزار شد. در این رویداد که با هدف تحکیم همکاری‌های دوجانبه در حوزه امنیت دیجیتال برگزار شد، بیش از ۱۵ شرکت فناورانه هند حضور یافتند و راهکارهای پیشرفته‌ای در زمینه‌های حریم خصوصی داده، امنیت برنامک‌ها (اپلیکیشن‌ها)، مراکز عملیات امنیتی (SOC) و فناوری‌های کوانتومی ارائه کردند. این حضور، بستری برای ایجاد پیوندها و مشارکت‌های فناورانه میان زیست‌بوم امنیت سایبری هند و امارات فراهم ساخت. در رویداد مذکور، اهمیت راهبردی همکاری هند و امارات در فضای دیجیتال مورد تاکید قرار گرفت و با توجه به وابستگی رو‌به‌رشد دو کشور به زیرساخت‌های دیجیتال امن، فرصت‌های قابل‌توجهی برای پرورش زیست‌بوم‌های تاب‌آور سایبری معرفی شد. در این رویداد سه‌روزه، موضوعاتی چون نوآوری فناورانه، توسعه رهبری در حوزه سایبری و ارتقاء تاب‌آوری دیجیتال در دستور کار قرار گرفت. شورای امنیت داده هند نیز تعهد خود را به تعامل بلندمدت با ذینفعان اماراتی، برای مقابله با تهدیدات سایبری پیچیده‌تر آینده تأیید کرد.
undefined کد خبر: 20250512-6208کانال علم، فناوری و نوآوری در هندdidebanefanavari.com/32300

۱۹:۰۰

thumnail
«تشریح جدیدترین وضعیت برنامه‌ی مأموریت سرنشین‌دار فضایی هند»
وزیر علم و فناوری هند، آقای جیتندرا سینگ، گزارشی از آخرین وضعیت برنامه‌ی فضایی سرنشین‌دار گاگانیان ارائه کرد که شامل پروازهای آزمایشی برای اعزام فضانورد به مدار ۴۰۰ کیلومتری در سال ۲۰۲۷ است. مطابق این گزارش قرار است در سال جاری، دومین مأموریت وسیله‌ی پروازی آزمایشی (TV-D2) و سپس پرواز مداری بدون‌سرنشین آن انجام شوند. یکی از پروازهای سال ۲۰۲۶ نیز به ارسال یک ربات نیمه‌انسان‌نما به مدار اختصاص خواهد داشت. در حال حاضر حامل مخصوص ارسال انسان (LVM3)، سامانه‌ی فرار فضانورد، پودمان خدمه، و همچنین پودمان خدمت، همگی در مرحله‌ی آزمون و تجمیع قرار دارند. علاوه‌براین، چهار خلبان نیروی هوایی که به عنوان فضانورد انتخاب شده‌اند، دوره‌های آموزشی را در کشور روسیه به پایان رسانده‌اند. هند برنامه‌ی گاگانیان را نماد ظهور یک ابرقدرت فضایی خودکفا می‌داند که نسبت به رقبای دیگر، آن را با کمترین هزینه پیش برده است.
undefined کد خبر: 20250512-2278کانال علم، فناوری و نوآوری در هندdidebanefanavari.com/32303

۱۹:۰۲

thumnail
«تأسیس یک نهاد جدید برای حمایت از ماموریت ملّی هوش‌مصنوعی هند»
در راستای حمایت از ماموریت ملّی هوش‌مصنوعی هند و تحقق اهداف آن، وزارت الکترونیک و فناوری اطلاعات هند یک نهاد جدید موسوم به نهاد ایمنی هوش‌مصنوعی هند (IndiaAI Safety Institute) راه‌اندازی کرده که قرار است به‌عنوان مرجع اصلی توسعه استانداردها، شناسایی خطرات و تضمین استفاده اخلاقی و مسئولانه از الگوهای هوش‌مصنوعی در سطح ملّی عمل کند. این نهاد که نقش کلیدی در سیاست‌گذاری و تعیین زیربنای فنی زیست‌بومِ هوش‌مصنوعیِ هند ایفا خواهد کرد، بر توسعه فناوری‌هایی تمرکز دارد که نه‌تنها نوآورانه هستند، بلکه از نظر امنیتی، قانونی و اجتماعی نیز قابل اتکا و پایدار هستند. در کنار اعلام تأسیس این نهاد، دولت هند مجموعه‌ای از اقدامات تکمیلی را برای تقویت زیرساخت هوش‌مصنوعی در کشور اعلام کرده است که از جمله آن‌ها می‌توان به فراهم‌سازی دسترسی به بیش از ۱۸ هزار واحد پردازنده گرافیکی (GPU) از طریق قرارداد با ارائه‌دهندگان خدمات اَبری و انتشار فراخوان برای جذب پروژه‌های تحقیقاتی در حوزه ایمنی هوش‌مصنوعی اشاره کرد. این پروژه‌ها شامل توسعه ابزارهای شناسایی دیپ‌فیک، چارچوب‌های اخلاقی و آزمون الگوهای یادگیری ماشین هستند. هدف اصلی نهاد مذکور این است که پیشرفته‌ترین فناوری‌ها در دسترس تمامی اقشار جامعه، به‌ویژه اقشار کم‌برخوردار، قرار گیرد تا موجب توانمندسازی اقتصادی و اجتماعی آن‌ها شود. نهاد ایمنی هوش‌مصنوعی قرار است با هدایت پروژه‌های بومی‌سازی‌شده، پژوهش‌های میان‌رشته‌ای و همکاری‌های بین‌المللی، مسیر توسعه پایدار و مسئولانه هوش‌مصنوعی در هند را ترسیم کند و الگویی نوین برای حکمرانی فناوری در عصر جدید ارائه دهد.
undefined کد خبر: 20250513-6209کانال علم، فناوری و نوآوری در هندdidebanefanavari.com/32309

۱۷:۰۹

thumnail
«برگزاری یک کنگره در هند برای بررسی فناوری‌های نوین فضایی»
از ۲۵ تا ۲۷ ژوئن ۲۰۲۵، دهلی‌نو میزبان رویداد مهم کنگره فضایی هند خواهد بود که نزدیک به هزار سیاست‌مدار، کارشناس و رهبر صنعتی از بیش از ۳۰ کشور را گرد هم خواهد آورد. این کنگره سه‌روزه که توسط انجمن صنعت ماهواره هند (SIA-India) برگزار می‌شود، بر پیشرفت‌های فناوری فضایی و همکاری‌های جهانی در بخش فضا تمرکز خواهد داشت و شعار آن، نوآوری‌های پیشگامانه در فناوری فضایی با تمرکز بر سفر هند به سمت مشارکت جهانی، است. کنگره شامل بیش از ۳۵ جلسه تخصصی خواهد بود که به حوزه‌های کلیدی مانند ارتباطات ماهواره‌ای، اکتشاف اعماق فضا، فناوری‌های نوین، مشاهده زمین و دالان‌های (کریدورهای) تجاری راهبردی می‌پردازد. مباحثی مانند پیشرفت‌های هوش‌مصنوعی، یادگیری ماشین، کلان‌داده‌، ارتباطات کوانتومی و تولیدات زیستیِ فضایی نیز در کنگره مطرح خواهد شد. همچنین چالش‌های در حال تحول در زمینه‌های مدیریت بقایای مداری، امنیت و هماهنگی‌های جهانی قوانین فضایی نیز مورد بحث قرار خواهد گرفت. گفتنی‌ست رئیس مرکز ملی ترویج و مجوز فضایی هند، دبیر وزارت علوم زمین هند و سایر شخصیت‌های برجسته از جمله مقامات دفاعی و مسئولان ارشد صنعت فضایی در این کنگره حضور خواهند داشت.
undefined کد خبر: 20250514-6210کانال علم، فناوری و نوآوری در هندdidebanefanavari.com/32333

۱۵:۳۶

thumnail
«راه‌اندازی نخستین مراکز طراحی تراشه ۳ نانومتری در هند»
در یک گام راهبردی و تحول‌آفرین برای صنعت نیمه‌رسانا، هند نخستین مراکز طراحی تراشه‌های پیشرفته با فناوری ۳ نانومتری (3nm) را در شهرهای نویادا و بنگلور افتتاح کرد. این مراکز که نمایانگر پیشرفتی بزرگ در مسیر خودکفایی و توسعه فناوری‌های پیشرفته در هند هستند، این کشور را در کنار معدود شرکت‌های دیگری قرار می‌دهند که در لبه فناوریِ جهانی نیمه‌رسانا فعالیت دارند. مراکز جدید همچنین بخشی از نقشه‌راه گسترده دولت برای ایجاد یک زیست‌بومِ کامل و پایدار در زمینه نیمه‌رسانا هستند که طراحی، ساخت، سرهم‌بندی، آزمایش، تأمین تجهیزات، مواد شیمیایی و گازهای مورد نیاز را دربرمی‌گیرد. علاوه‌براین، دولت هند بر تربیت نیروی انسانی ماهر تمرکز کرده تا پاسخگوی نیاز رو به رشد این صنعت کلیدی باشد. در همین راستا، وزیر فناوری اطلاعات همچنین از کیت جدید یادگیری نیمه‌رسانا رونمایی کرد که با هدف تقویت مهارت‌های سخت‌افزاری دانشجویان مهندسی طراحی شده است. این کیت‌ها به بیش از ۲۷۰ موسسه دانشگاهی اعطا خواهند شد که پیش‌تر نیز به ابزارهای طراحی پیشرفته (EDA) از طریق برنامه موسوم به ماموریت نیمه‌رسانای هند دسترسی یافته‌اند. هدف این طرح، ایجاد پیوندی موثر میان آموزش نرم‌افزاری و سخت‌افزاری برای آموزش مهندسانی است که مستقیماً آماده ورود به صنعت باشند. همکاری فزاینده هند و ژاپن در حوزه نیمه‌رسانا نیز از دیگر نکات کلیدی مطرح‌شده بود که می‌تواند به بازتعریف چرخه جهانی صنعت نیمه‌رسانا منجر شود. این ابتکار، نه‌تنها هند را به‌عنوان یکی از قطب‌های نوظهور در طراحی و تولید تراشه‌های پیشرفته معرفی می‌کند، بلکه گامی مهم در جهت تأمین نیازهای راهبردی جهان در آینده‌ای است که وابستگی به فناوری‌های پرقدرت و کم‌مصرف در حال بیشتر شدن است.
undefined کد خبر: 20250515-6211کانال علم، فناوری و نوآوری در هندdidebanefanavari.com/32343

۱۵:۱۵

thumnail
«تأسیس ششمین واحد تولید نیمه‌رسانا در ایالت اوتارپرادش»
در راستای تبدیل هند به یکی از قطب‌های جهانی تولید نیمه‌رسانا، دولت این کشور با راه‌اندازی ششمین واحد تولید تراشه در ایالت اوتارپرادش موافقت کرد. این پروژه، بخشی از ماموریت ملی نیمه‌رسانای هند محسوب می‌شود که هدف آن، دستیابی به خودکفایی در یکی از راهبردی‌ترین حوزه‌های فناوری است. کارخانه‌ جدید، حاصل همکاری مشترک بین دو شرکت بزرگ HCL (شرکت هندی فعال در حوزه تولید سخت‌افزار) و Foxconn (غول تایوانی تولید قطعات الکترونیک) خواهد بود. مأموریت این واحد تولیدی، ساخت تراشه‌هایی است که در طیف گسترده‌ای از تجهیزات از جمله گوشی‌های هوشمند، رایانک، رایانه‌های شخصی، خودروها و سایر لوازم الکترونیکی مورد استفاده قرار می‌گیرند. طبق برنامه اعلام‌شده، ظرفیت تولید این واحد که سرمایه‌ای افزون‌بر ۴۴۰ میلیون دلار به آن تخصیص یافته است، ماهانه به ۲۰ هزار ویفر خواهد رسید و نقش بسزایی در ارتقاء ظرفیت صنعتی هند در حوزه نیمه‌رسانا خواهد داشت. این تصمیم در حالی اتخاذ شده که پنج واحد دیگر تولید نیمه‌رسانا در هند در مراحل پیشرفته ساخت قرار دارند و زیرساخت‌های طراحی تراشه نیز در ایالت‌های مختلف این کشور با سرعت در حال گسترش است. در حال حاضر، بیش از ۲۷۰ مؤسسه دانشگاهی و ۷۰ نوآفرین در توسعه طراحی نیمه‌رساناها مشارکت دارند. لازم به ذکر است این اقدام در کنار توسعه زیست‌بوم طراحی، آموزش و نوآوری، بنیان‌ محکمی را برای آینده‌ دیجیتال و صنعتی هند ایجاد خواهد کرد.
undefined کد خبر: 20250517-6212کانال علم، فناوری و نوآوری در هندdidebanefanavari.com/32389

۱۷:۵۶

thumnail
«راه‌اندازی یک پارک تحقیقاتی در هند برای پیوند دانش و صنعت در حوزه انرژی»
مؤسسه نفت و انرژی هند (IIPE) ضمن همکاری با شرکتی موسوم به Magnivia Ventures، گامی بزرگ در جهت توسعه پایدار فناوری‌های نوین انرژی برداشته و در حال راه‌اندازی پارک تحقیقاتی کسب‌وکار و انرژی IIPE-Magnivia در پردیس دائمی خود در منطقه ویزاگ است. پارک تحقیقاتی یادشده که سرمایه‌ای افزون‌بر ۱.۵ میلیارد روپیه (۱۸ میلیون دلار) به تاسیس آن تخصیص داده شده است، قرار است به‌عنوان پُلی میان فضای آکادمیک و صنعت عمل کرده و نقش کلیدی در انتقال فناوری، توسعه راهکارهای مبتنی‌بر دانش، و ایجاد زیرساخت‌های پایدار در حوزه انرژی ایفا کند. در این پارک، مجموعه‌ای از آزمایشگاه‌های پیشرفته در حوزه‌هایی چون هیدروژن سبز، باتری‌های پیشرفته، فناوری‌های جذب کربن و سایر فناوری‌های انرژی مستقر خواهد شد. از جمله نوآوری‌های این طرح، اعطای بورسیه‌های صنعتی (Industry Fellowships) به پژوهشگران و اعضای هیئت علمی است تا تعامل مستقیم و هدفمند میان دانشگاهیان و خبرگان صنعتی فراهم شود. همچنین این مرکز با طراحی برنامه‌های آموزشی و مهارتی تخصصی در حوزه انرژی، با رویکردی کاربردی و مطابق با الزامات صنعت، به تربیت نیروی انسانی توانمند برای آینده بازار انرژی هند کمک می‌کند. این پروژه که تلاقی سه مولفه کلیدی علم، سرمایه و اجراست و در آن مفاهیم علمی به سرمایه‌گذاری تبدیل می‌شوند و ایده‌ها در بستری عملیاتی قرار می‌گیرند، نقطه‌عطف مهمی در حوزه انرژی هند محسوب می‌شود. گفتنی‌ست با آغاز به کار این پارک، IIPE نه تنها جایگاه خود را به‌عنوان یک مرکز پژوهشی پیشرو در کشور تثبیت خواهد کرد، بلکه گامی مؤثر در مسیر استقلال انرژی، توسعه پایدار و رشد فناورانه هند در حوزه انرژی‌های نو نیز برخواهد داشت.
undefined کد خبر: 20250520-6213کانال علم، فناوری و نوآوری در هندdidebanefanavari.com/32468

۱۹:۰۴

thumnail
«پرتاب فضایی هند، ناموفق در تزریق مداری undefined»
ماهواره‌بر مدار قطبی هند (PSLV-C61) که حامل یک فروند ماهواره‌ی سنجشی راداری بود، سحرگاه روز یکشنبه ۱۸ می، و در صدویکمین پرتاب فضایی این کشور، دچار یک نقص نادر در پیشرانه‌ی مرحله‌ی سوم خود شد و با انحراف از مسیر تعیین شده نتوانست ماهواره را در مدار موردنظر تزریق کند. ماهواره‌ی EOS-09 که ۱۶۹۶ کیلوگرم وزن دارد، از مرکز فضایی ساتیش دهاوان پرتاب شد و قرار بود در ارتفاع ۵۲۴ کیلومتری مدار زمین-آهنگ تزریق شود. با این اتفاق، حامل قطبی هند که از سال ۲۰۱۷ به خدمت گرفته شده است، سومین شکست کامل خود را از مجموع ۶۳ عملیات فضایی تجربه می‌کند. ایسرو بلافاصله پس از حادثه، با تشکیل کمیته‌ی تحلیل شکست فضایی و با مرور کل داده‌های ارسالی از تله‌متری، در حال بررسی مواردی از قبیل نوسان جریان سوخت، مشکلات سازه‌ای، نقص در عملکرد نازل خروجی، خطای الگوریتم‌های نرم‌افزاری سامانه‌ی ناوبری و همچنین زیرسامانه‌ی کنترل برای یافتن علت حادثه و احتمال بروز خطای فنی، خطای انسانی و یا مشکل بیرونی است. در حالی که سازمان تحقیقات فضایی هند هنوز چهار پرتاب فضایی دیگر از همین خانواره را در سال جاری میلادی در دستور کار دارد، شکست اخیر احتمالاً منجر به تأخیر موقتی در ارسال منظومه‌ی ۵۲ماهواره‌ای با مأموریت پایش و نظارت خواهد شد. البته این سازمان فضایی معمولاً در رفع مشکلات فنی بسیار سریع عمل می‌کند، به‌طوری‌که فرآیند بازآوری سامانه به محیط عملیاتی، عمدتاً در کمتر از ۶ ماه انجام می‌شود. گفتنی‌ست بخش فضایی هند، ۵۸ پرتاب موفق متوالی را تجربه کرده بود.
undefined کد خبر: 20250520-2279کانال علم، فناوری و نوآوری در هندdidebanefanavari.com/32464

۱۹:۰۶