مسئله و مناسبات ایران و عربستان" /> محمد بهمنآبادیتوافق پکن میان جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی با میانجیگری چین در تاریخ ۱۹ اسفند ۱۴۹۱ نقطه عطفی در روابط این دو کشور است که بررسی دقیق چالشها و موانع موجود در مسیر روابط دوجانبه بسیار حائز اهمیت خواهد بود.
بهطورکلی موانع این رابطه را میتوان در چهار مسئله خلاصه کرد:
عدم درک صحیح از ژئوپلتیک و استراتژی کلان سعودی در امر سیاسی و چرخش استراتژیک آن فارغ از قدرت سیاسی ایران چالشهای امنیتی در مسیر عادیسازی روابط سعودی و جمهوری اسلامی ایران و پرونده یمن و فلسطین موانع اقتصاد سیاسی توسعه روابط دوجانبه موانع فرهنگی، اجتماعی و مذهبی در مسیر توسعه روابط نقش چین در توافق و روابط ایران و عربستانعربستان سعودی کشوری برساخته (fabricated country) بوده و در دو محدوده جغرافیایی بههم وصل شده است که الزامات جغرافیایی آن را که مقدم بر استراتژی این کشور است باید مورد مداقه قرار داد. استراتژی عربستان سعودی تأمین نفت الیگارشی مالی-تجاری غرب در برابر بقاء است.
یکی از چالشهای امنیتی توافق ایران و عربستان عدم درک صحیح از بحث عادیسازی روابط این کشور و رژیم صهیونیستی است. این عادیسازی ممکن است به شکل مرسوم نباشد و درمورد عربستان بهمعنی آن است که مسئله غزه برای عربستان به یک زندگی برای مردم آن کشور تقلیل یافته و بازسازی غزه توسط این کشور و امارات با همراهکردن قطر تبدیل به نیروی قوی برای سعودی جهت همکاریهای ضمنی با رژیم صهیونیستی و ازبینبردن دستاوردهای عملیات طوفانالأقصی منجر شود.
نکته این نوع عادیسازی در این است که نیروی موجود در آتشبس را از طریق تبدیل به فاجعه انسانی از بین خواهد برد و از طرفی تنشزدایی روابط ایران و عربستان درصورتیکه همانند روال یک سال بعد از توافق پکن، هرچه بیشتر مستحکم شود، از آنجاییکه اراده سیاسی برای ادامه نزاع سیاسی با عربستان سعودی دستکم در مقامات تهران وجود ندارد، ابزار مقابله با عادیسازی سعودی و رژیم صهیونیستی را نیز از ایران سلب خواهد کرد.
مانع بعدی در مسیر روابط ایران و عربستان عدم اجازه و نیز فقدان مزیتهای اقتصادی دوطرفه برای پیوند اقتصادی است و بهنظر میرسد تیم اقتصادی دولت بهدنبال جذب سرمایه از حاشیهنشینهای خلیجفارس هستند درحالیکه اقتصاد نفتی عربستان امکانی برای پیوند پایدار با اقتصاد ایران ندارد و دستاوردهای این تنشزدایی بیشتر عاید روابط چین و عربستان و برخی شرکتهای معدود ایرانی خواهد شد.
همچنین با توجه به حاکمیت نسل جدید از تکنوکراتها با محوریت بنسلمان و اصرار وی با محوریت مؤسسه «مسک» برای زدودن مظاهر مذهبی و تلاش جهت بهبود چهره فرهنگی و حقوق بشری خصوصا پس از قتل جمال خاشقچی، اولویت عربستان سعودی در امر فرهنگی در روابط با ایران را میتوان از دیدارهای سفیر آن در تهران در مدت کوتاه پس از مأموریت جستوجو نمود. اولویتی که اهدفی مانند جذب نخبگان ورزشی، موسیقی و... به عربستان سعودی جهت ترمیم وجهه خود و نیز بدنهسازی جهت تبلیغ این گزاره خواهد بود که «عربستان تغییر کرده است».
دراینمیان نقش چین بهعنوان میانجی روابط دوجانبه باید بهدقت نگریسته شود. چین علیرغم اینکه با فشار امریکا از قرارداد ۲۵ ساله با ایران تا حدودی عقبنشینی کرد اما به دلایل مختلف بهدنبال امنیت خلیج فارس برای تامین انرژی خویش و نیز رهایی از محاصره تاریخی خود پس از جنگهای موسوم به «جنگهای تریاک»است.
اگرچه چین پس از اجلاس G20 به اشتباه خود در این توافق پی برد اما این توافق کاملا به ضررش نبود و بهنظر میرسد در کل برای چین دارای مزایای اقتصادی اما همراه با معایب راهبردی بوده است.
اگر به تعمیق در مسئله و مناسبات عربستان علاقمندید، مجموعه نشستهای «هوشمندی در سیاست همسایگی» را دنبال کنید. این مجموعه که توسط خانه اندیشهورزان حمایت میشود، به ابتکار اندیشکده سبا برگزار میشود. گزارش نشست اول در روزنامه ایران گزارش نشست دوم در روزنامه فرهیختگان#پیشنهادنوروزی /۸#یادداشت#بازتاب
خانه اندیشهورزان را دنبال کنید!۱۵:۲۵