بازارسال شده از
کتاب یک سوره یک سوال یک مقصد - دفتر دوم با مطالعه سوره مبارکه حجرات ،این سوال برای مخاطب مطرح میشود که:چگونه میتوان آداب دینداری و ایمان به خدا و رسول را بسیار گرامی داشت؟این سوال برای کسی مطرح میشود که:
که از ناهنجاریهای جامعه دینی گریزان است و در صدد رعایت تقوا به طور کامل میباشد.
که از ناهنجاریهای جامعه دینی گریزان است و در صدد رعایت تقوا به طور کامل میباشد.
۱۱:۵۸
مقدمهای در ابتدای ورود به مباحث سوره مبارکه حجرات
یکی از چالش های مهم ما آدم ها عمل به آن چیزی است که میدانیم. نمونه آن را خیلی زیاد دیده ایم. آدم ها میدانند سیگار بد است، میدانند دخانیات بد است، میدانند مواد مخدر بد است ولی نمیتوانند نسبت به آن پذیرش داشته باشند. باز هم استفاده میکنند.
یا ما خیلی جاها میدانیم کاری بد است، یک چیزی آخر و عاقبت ندارد حتی آخر و عاقبت نزدیک ندارد، عصبانی شدهایم دیدیم دفعه قبل که عصبانی شدیم همه چیز خراب شد ولی با اینکه میدانیم این بار هم که عصبانی شوم همه چیز خراب میشود ولی نمیتوانیم به این علم و به این دانسته عمل کنیم.
این موضوع را قرآن از آن به ایمان تعبیر میکند؛ پذیرش پیدا کردن انسان نسبت به آن چیزهایی که انسان میداند. ما آدمها یکجورهایی در ایمان مشکل داریم. ضعف ایمان داریم. ضعف اینکه خیلی چیزها را میدانیم، نمیتوانیم به آن عمل کنیم.
اینطور نیست که واقعا دانستههای انسان کم باشد. دانستههای انسانها زیاد است. عمل به دانسته ها کم است.
سوره مبارکه حجرات آمده تا ایمان بینی و ملکه ایمان را در وجود من و شما تثبیت کند و راسخ کند و ما را انسانهای مومن کند.
یکی از موضوعات سوره حجرات این است که عده ای ادعای ایمان می کنند و خدا در این سوره میگوید شما هنوز ایمان نیاوردید، شما مسلمان شدهاید و تا مومن شدن فاصله است.
سوره مبارکه حجرات آمده تا به حرمت همان نکتهای که در آیه اول میگوید بسم الله الرحمن الرحیم. يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ، ملکه ایمان را در ما راسخ کند و ما را از مسلمان بودن به مومن بودن ارتقاء دهد
یکی از چالش های مهم ما آدم ها عمل به آن چیزی است که میدانیم. نمونه آن را خیلی زیاد دیده ایم. آدم ها میدانند سیگار بد است، میدانند دخانیات بد است، میدانند مواد مخدر بد است ولی نمیتوانند نسبت به آن پذیرش داشته باشند. باز هم استفاده میکنند. یا ما خیلی جاها میدانیم کاری بد است، یک چیزی آخر و عاقبت ندارد حتی آخر و عاقبت نزدیک ندارد، عصبانی شدهایم دیدیم دفعه قبل که عصبانی شدیم همه چیز خراب شد ولی با اینکه میدانیم این بار هم که عصبانی شوم همه چیز خراب میشود ولی نمیتوانیم به این علم و به این دانسته عمل کنیم. این موضوع را قرآن از آن به ایمان تعبیر میکند؛ پذیرش پیدا کردن انسان نسبت به آن چیزهایی که انسان میداند. ما آدمها یکجورهایی در ایمان مشکل داریم. ضعف ایمان داریم. ضعف اینکه خیلی چیزها را میدانیم، نمیتوانیم به آن عمل کنیم. اینطور نیست که واقعا دانستههای انسان کم باشد. دانستههای انسانها زیاد است. عمل به دانسته ها کم است. سوره مبارکه حجرات آمده تا ایمان بینی و ملکه ایمان را در وجود من و شما تثبیت کند و راسخ کند و ما را انسانهای مومن کند. یکی از موضوعات سوره حجرات این است که عده ای ادعای ایمان می کنند و خدا در این سوره میگوید شما هنوز ایمان نیاوردید، شما مسلمان شدهاید و تا مومن شدن فاصله است. سوره مبارکه حجرات آمده تا به حرمت همان نکتهای که در آیه اول میگوید بسم الله الرحمن الرحیم. يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ، ملکه ایمان را در ما راسخ کند و ما را از مسلمان بودن به مومن بودن ارتقاء دهد۸:۳۳
برای هر چیزی نشانهای است. برای ایمان عمیق و اسلام و نیز دین سطحی نشانهای است. در این سوره نشانههای ایمان حقیقی بیان میشود تا بین ایمانهای سطحی و عمیق تمایز ایجاد کند و بعلاوه به افراد آموزش میدهد تا چگونه ایمانش عمق پیدا کند. سوره حجرات سوره آموزش ایمان حقیقی است. اینکه افراد بتوانند بروزهای بیرونی، اصول و روشها و مهارتهای ارتباط با دیگران را بشناسند و با توجه به مطلوبی که میشناسند آن را ساماندهی کنند و به گزینش برسند، تفکر اجتماعی نامیده میشود و اگر این اصول، روشها و مهارتهای بروزهای بیرونی در اجتماع بر مبنای رسول و ولی الهی باشد به آن تعقل اجتماعی میگویند. مصونیت بخشی به تفکر اجتماعی بر مبنای تعقل اجتماعی از محورهای سوره مبارکه حجرات است. بنابراین این سوره براساس تقویت تعقل اجتماعی، روابط و ارتباطات بین افراد و تفکر اجتماعی را از خطا و لغزش مصون میکند.۱۷:۳۸
جرعههایی از تفسیر المیزان: جرعه اول: كلمه «امتحان» به معناى ابتلاء و اختيار است، و امتحان را وقتى به كار مىبرند كه بخواهند وضع چيزى كه تا كنون برايشان مجهول بوده معلوم كنند، و چون اين معنا در مورد خداى تعالى محال است، ناگزير بايد بگوييم كه امتحان در مورد خداى تعالى به معناى تمرين دادن و عادت دادن است همچنان كه بعضى اينطور معنا كردهاند. و يا امتحان را به معناى محنت و مشقت دادن به قلب معنا كنيم و بگوييم خداى تعالى اين مشقتها را بر دلها تحميل مىكند تا قلبها به تقوى عادت كنند.۱۵:۲۲
جرعههایی از تفسیر المیزان: جرعه دوم: خداى سبحان در آيه 6 سوره مبارکه حجرات اصل عمل به خير را كه اصلى است عقلايى امضاء كرده، چون اساس زندگى اجتماعى بشر به همين است كه وقتى خبرى را مىشنوند به آن عمل كنند، چيزى كه هست در خصوص خبر اشخاص فاسق دستور فرموده تحقيق كنيد، و اين در حقيقت نهى از عمل به خبر فاسق است، و حقيقت اين نهى اين است كه مىخواهد از بى اعتبارى و عدم حجيت خبر فاسق پرده بردارد، و اين هم خودش نوعى امضاء است، چون عقلا هم رفتارشان همين است كه خبر اشخاص بىبندوبار را حجت نمىدانند، و به خبر كسى عمل مىكنند كه به وى وثوق داشته باشند.۱۵:۲۳
جرعههایی از تفسیر المیزان: جرعه سوم: خداى سبحان مؤمنین را به جاده رشد انداخته، و به همين جهت است كه ايمان را محبوبشان كرده و در دلهايشان زينت داده، و كفر و فسوق و عصيان را از نظرشان انداخته، پس بايد كه از اين معنا غفلت نكنند كه رسول خدا صلّی الله علیه و آله را دارند. كسى را دارند كه مؤيد از ناحيه خداست. كسى را دارند كه از ناحيه پروردگارش بينهاى دارد كه هرگز جز به راه رشد نمىبرد، و به سوى چاه و گمراهى نمىكشاند، پس بايد او را اطاعت كنند، و هر چه او اراده مىكند اراده كنند، و هر چه او اختيار مىكند اختيار كنند، و اصرار نورزند كه آن جناب ايشان را در آراء و اهوائشان اطاعت كند، چون اگر او ايشان را در بسيارى از امور اطاعت كند، هلاك مىشوند، و به تعب مىافتند.۱۵:۲۴
جرعههایی از تفسیر المیزان: جرعه چهارم: كلمه «غيبت» به طورى كه در مجمع البيان معنا كرده- عبارت است از اينكه در غياب كسى عيبى از او بگويى كه حكمت و وجدان بيدار تو را از آن نهى كند. البته فقها اين كلمه را به خاطر اختلافى كه در مصاديقش از حيث وسعت دارد، به عبارتهاى مختلفى تفسير كردهاند كه برگشت همه آن عبارتها به اين است كه در غياب كسى درباره او چيزى بگويى كه اگر بشنود ناراحت شود. و به همين جهت بدگويى دنبال سر فردى كه تظاهر به فسق مىكند را جزء غيبت نشمردهاند، (چون اگر بشنود كه دنبال سرش چنين گفتهاند ناراحت نمىشود).۱۹:۰۸
جرعههایی از تفسیر المیزان: جرعه پنجم: شارع اسلام از اين جهت از غيبت نهى فرموده كه: غيبت اجزاى مجتمع بشرى را يكى پس از ديگرى فاسد مىسازد، و از صلاحيت داشتن آن آثار صالحى كه از هر كسى توقعش مىرود ساقط مىكند، و آن آثار صالح عبارت است از اينكه هر فرد از افراد جامعه با فرد ديگر بياميزد و در كمال اطمينان خاطر و سلامتى از هر خطرى با او يكى شود، و ترسى از ناحيه او به دل راه ندهد، و او را انسانى عادل و صحيح بداند، و در نتيجه با او مانوس شود. نه اينكه از ديدن او بيزار باشد و او را فردى پليد بشمارد. در اين هنگام است كه از تك تك افراد جامعه آثارى صالح عايد جامعه مىگردد، و جامعه عيناً مانند يك تن واحد متشكل مىشود. و اما اگر در اثر غيبت و بدگويى از او بدش بيايد و او را مردى معيوب بپندارد، به همين مقدار با او قطع رابطه مىكند، و اين قطع رابطه را هر چند اندك باشد، وقتى در بين همه افراد جامعه در نظر بگيريم، آن وقت مىفهميم كه چه خسارت بزرگى به ما وارد آمده، پس در حقيقت عمل غيبت و اين بلاى جامعه سوز به منزله خورهاى است كه در بدن شخص راه يابد، و اعضاى او را يكى پس از ديگرى بخورد، تا جايى كه به كلى رشته حياتش را قطع سازد.۱۹:۰۸
جرعههایی از تفسیر المیزان: جرعه ششم: انسان كه از روز ازل به حكم ضرورت، اجتماع تشكيل داد، براى اين تشكيل داد كه يك زندگى اجتماعى داشته باشد، و در اجتماع داراى منزلتى شايسته و صالح باشد، منزلتى كه به خاطر آن ديگران با او بياميزند، و او با ديگران بياميزد، او از خير ديگران بهرهمند، و ديگران از خير او برخوردار شوند. و غيبت عامل مؤثرى است براى اينكه او را از اين منزلت ساقط كند و اين هويت را از او بگيرد. در آغاز يك فرد را از عدد مجتمع صالح كم كند، و سپس فرد دوم و سوم را، تا آنجا كه در اثر شيوع غيبت تمامى افراد جامعه از صلاحيت زندگى اجتماعى ساقط شوند، و صلاح جامعه به فساد مبدل گردد، و آن وقت ديگر افراد جامعه با هم انس نگيرند، و از يكديگر ايمن نباشند، و به يكديگر اعتماد نكنند، آن وقت است كه دواء كه همان تشكيل جامعه از روز نخست بود، به صورت دردى بى دواء درمىآيد.۱۹:۰۹
جرعههایی از تفسیر المیزان: جرعه هفتم: اين فطرت و جبلت در هر انسانى است كه به دنبال كمالى مىگردد كه با داشتن آن از ديگران ممتاز شود، و در بين اقران خود داراى شرافت و كرامتى خاص گردد. و از آنجايى كه عامه مردم دلبستگيشان به زندگى مادى دنيا است قهراً اين امتياز و كرامت را در همان مزاياى زندگى دنيا، يعنى در مال و جمال و حسب و نسب و امثال آن جستجو مىكنند، و همه تلاش و توان خود را در طلب و به دست آوردن آن به كار مىگيرند، تا با آن به ديگران فخر بفروشند، و بلندى و سرورى كسب كنند.در حالى كه اينگونه مزايا، مزيتهاى موهوم و خالى از حقيقت است، و ذرهاى از شرف و كرامت به آنان نمىدهد، و او را تا مرحله شقاوت و هلاكت ساقط مىكند.آن مزيتى كه مزيت حقيقى است و آدمى را بالا مىبرد، و به سعادت حقيقيش كه همان زندگى طيبه و ابدى در جوار رحمت پروردگار است مىرساند، عبارت است از تقوى و پرواى از خدا. آرى، تنها و تنها وسيله براى رسيدن به سعادت آخرت همان تقوى است كه به طفيل سعادت آخرت سعادت دنيا را هم تامين مىكند، و لذا خداى تعالى فرموده «تُرِيدُونَ عَرَضَ الدُّنْيا وَ اللَّهُ يُرِيدُ الْآخِرَةَ». و نيز فرموده «وَ تَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَيْرَ الزَّادِ التَّقْوى»، و وقتى يگانه مزيت تقوى باشد، قهراً گرامىترين مردم نزد خدا با تقوىترين ايشان است.۱۹:۱۰
جرعههایی از تفسیر المیزان: جرعه هشتم: در كافى به سند خود از حسين بن مختار از امام صادق علیه السّلام روايت كرده كه فرمود: امير المؤمنين صلوات اللَّه عليه در يكى از كلماتش فرمود: همواره كار برادر مسلمانت را حمل بر صحت و بلكه بر بهترين وجهش كن، تا وقتى كه دليلى قطعى وظيفه ات را تغيير دهد، و دلت را از او برگرداند. و هرگز كلمه اى را كه از برادر مسلمانت می شنوى حمل بر بد مكن، ما دام كه مىتوانى محمل خيرى براى آن كلمه پيدا كنى.و در نهج البلاغه فرموده: وقتى صلاح بر روزگار و اهل روزگار مسلط باشد، در چنين جوى اگر يك نفر سوء ظنى به كسى پيدا كرد كه از او خطايى نديده، نبايد آن ظن بد را از دل خود بپذيرد و اگر بپذيرد ظلم كرده. و اگر فساد بر زمان و اهل زمان مسلط شد، در چنين جوى اگر يك نفر نسبت به كسى حسن ظن پيدا كند، خود را فريب داده.اين دو روايت تعارضى با هم ندارد، براى اينكه روايت دومى ناظر به خود ظن است و روايت اولى راجع به ترتيب اثر دادن عملى بر ظن است.۲۰:۱۲