بله | کانال واحد امنیت غذایی مؤسسه مصاف

۱۲ آذر

واحد امنیت غذایی مؤسسه مصاف

️ همکاری ایران و چین برای مهار بیابان؛ از تهدید گردوغبار تا فرصت صادرات در مقیاس تاریخی

ایران در حال حاضر بیش از ۳۲ میلیون هکتار اراضی بیابانی دارد که حدود ۲۰٪ مساحت کشور را شامل می‌شود. سالانه بیش از ۲ میلیارد دلار خسارت اقتصادی مستقیم ناشی از گردوغبار، فرسایش خاک و کاهش تولید کشاورزی به اقتصاد ملی وارد می‌شود. این چالش، تهدیدی برای امنیت غذایی، سلامت عمومی و سرمایه‌گذاری زیرساختی است.

چین طی ۴ دهه گذشته با پروژه “کمربند سبز شمالی” بیش از ۴۰ میلیون هکتار زمین بیابانی را احیا کرده و در برخی مناطق، درآمد سرانه کشاورزان را ۳ تا ۵ برابر افزایش داده است. ارزش سالانه تولیدات کشاورزی و محصولات صنعتی مقاوم به خشکی در این مناطق احیا شده به بیش از ۱۵ میلیارد دلار می‌رسد. این مدل قابل تطبیق با شرایط ایران است.

مدل‌های همکاری عملیاتی چین و ارقام بازگشت سرمایه؛

سرمایه‌گذاری مشترک (JV) : در پروژه چین–قزاقستان، سرمایه‌گذاری ۱۸۰ میلیون دلاری طی ۵ سال، ۴۲ هزار هکتار مرتع احیا و سالانه ۲۰۰ هزار تن علوفه به ارزش ۱۵ میلیون دلار تولید کرد. با این مدل، یک پروژه ۱۰ هزار هکتاری در ایران می‌تواند ظرف ۵ سال به ارزآوری سالانه ۳–۵ میلیون دلار برسد.

ساخت–بهره‌برداری–انتقال (BOT): برای مزارع ۱۰ هزار هکتاری با سرمایه‌گذاری ۲۰۰–۲۵۰ میلیون دلار، چین پس از ۱۵ سال بهره‌برداری تمامی تأسیسات و اصلاحات خاکی را به ایران واگذار می‌کند.

کشاورزی قراردادی با خرید تضمینی: در پاکستان، هر هکتار آلوئه‌ورا در مدل چینی حدود ۱۵–۲۰ هزار دلار درآمد سالانه ایجاد کرده است. اجرای این مدل در سیستان می‌تواند در یک دوره ۱۰ هزار هکتاری، ارزآوری سالانه ۱۵۰–۲۰۰ میلیون دلار فراهم کند.

دلایل راهبردی جذابیت ایران برای چین؛

ایران یکی از مسیرهای کلیدی ابتکار کمربند و جاده (BRI) است. بیابان‌زدایی ایران امنیت زیرساخت‌های ترانزیتی چین را تضمین می‌کند.

نزدیکی جغرافیایی باعث کاهش ۲۰٪ هزینه حمل‌ونقل محصولات بیابان‌زدایی به بازار چین می‌شود.

چارچوب برنامه همکاری ۲۵ ساله امکان تعریف پروژه‌های بزرگ با ضمانت‌های حاکمیتی را فراهم می‌آورد.

پروژه‌های موفق در ایران، یک ویترین ژئوپلیتیکی برای نشان دادن توانمندی فناوری محیط‌زیستی چین در خاورمیانه خواهد بود.

پیشنهادات اجرایی ایران برای جذب سرمایه‌گذاری چین؛

پروژه پرچم‌دار ۱۰ هزار هکتاری: اجرای پایلوت در یکی از کانون‌های بحرانی مانند دشت سیستان یا جازموریان، با هدف تولید سالانه ۵۰ هزار تن علوفه و ۵ هزار تن گیاه دارویی برای صادرات مستقیم به چین.

مشوق‌های ویژه: اجاره بلندمدت زمین تا ۴۹ سال، معافیت مالیاتی یک دهه‌ای و ایجاد “پنجره واحد” برای حذف بروکراسی.

قرارداد خرید تضمینی: تعهد صادرات ۷۰٪ محصولات به چین برای دوره ۱۵ ساله، تضمین بازگشت سرمایه طرف چینی.

مرکز مشترک تحقیقات بیابان‌زدایی: مستقر در یزد یا کرمان، با وظیفه بومی‌سازی فناوری‌ها و تربیت نیروی متخصص ایرانی.

اتصال به زنجیره ارزش: ایجاد صنایع فرآوری (علوفه فشرده، عصاره گیاهان دارویی) در جوار مزارع برای افزایش ۳ برابری ارزش صادرات.

نتایج مورد انتظار

اشتغال مستقیم: ۳–۴ هزار نفر در هر پروژه ۱۰ هزار هکتاری. اشتغال غیرمستقیم: حداقل ۱۰ هزار نفر در زنجیره تأمین و فرآوری. ارزآوری سالانه: ۱۵۰–۲۰۰ میلیون دلار از صادرات. کاهش گردوغبار: تا ۴۰٪ در شعاع ۵۰ کیلومتری محل پروژه. کاهش مهاجرت: تثبیت جمعیت در مناطق بیابانی و مرزی.

پیام کلیدی برای مسئولین: بیابان‌زدایی، اگر در پیوند با مدل اقتصادی چینی و صادرات هدفمند طراحی شود، نه تنها محیط‌زیست را احیا می‌کند بلکه می‌تواند یک منبع پایدار ارزآوری، اشتغال و امنیت مرزی برای کشور باشد. #اژدهای_چینی #همکاری_راهبردی_ایران_چین

کانال واحد امنیت غذایی مؤسسه مصاف

@masaf_foods

️ از مالچ نفتی تا ثروت سبز؛ بازخوانی الگوی فنی چین مناسب برای احیای بیابان‌های ایران

ایران در کمربند خشک جهانی قرار دارد و پیشروی بیابان‌ها، امروز از یک چالش زیست‌محیطی به یک تهدید امنیت ملی و اجتماعی (مهاجرت اقلیمی و ریزگردها) تبدیل شده است. سال‌هاست که نسخه‌های کلاسیک ما برای مقابله با این پدیده، به «مالچ‌پاشی نفتی» یا «نهال‌کاری‌های دولتی» محدود شده که اغلب ناپایدار و پرهزینه بوده‌اند. اما تجربه موفق چین در مهار صحرای «گبی» و «کوبوچی»، دریچه‌ای نوین به روی ما می‌گشاید: تغییر نگاه به بیابان از «تهدید» به «فرصت اقتصادی».

نخستین درس بزرگ از تجربه چین، «اقتصادی‌سازی بیابان‌زدایی» است. در مدل کوبوچی، دولت به جای اینکه صرفاً پول خرج کند، به مردم محلی آموخت که گیاهان دارویی مقاوم و بومی (مانند شیرین‌بیان) بکارند. این گیاهان نه تنها با ریشه‌های عمیق خود خاک را تثبیت می‌کنند، بلکه با تولید درآمد برای جوامع محلی، انگیزه حفاظت از پوشش گیاهی را ایجاد می‌کنند. در ایران، با تنوع بی‌نظیر گیاهان دارویی و شورپسند (هالوفیت)، می‌توانیم کانون‌های ریزگرد در خوزستان و سیستان را به مزارع تولید گیاهان صنعتی و دارویی تبدیل کنیم. خاک مرده بیابان، می‌تواند بستری برای تولید ثروت باشد، به شرط آنکه گونه گیاهی درست انتخاب شود.

دومین راهکار، استفاده از «مهندسی ارزان‌قیمت اما کارآمد» است. روش «شطرنجی‌های کاهی» (Checkerboard Barriers) که چینی‌ها برای تثبیت شن‌های روان استفاده کردند، یک شاهکار مهندسی ساده است. ایجاد شبکه‌های ۱×۱ متری با ساقه نی یا کاه روی تپه‌های ماسه‌ای، سرعت باد را در سطح زمین شکست داده و رطوبت اندک شبانه را حفظ می‌کند. این روش در مقایسه با مالچ‌های نفتی که خاک را می‌کشند و دمای منطقه را بالا می‌برند، کاملاً دوستدار محیط‌زیست و بسیار ارزان‌تر است. اجرای گسترده این طرح در کویر مرکزی ایران می‌تواند بدون نیاز به تکنولوژی پیچیده، جلوی حرکت تپه‌های ماسه‌ای به سمت جاده‌ها و شهرها را بگیرد.

سومین محور، بهره‌گیری از «تکنولوژی زیستی و روش‌های نوین کاشت» است. چین با روش «کاشت جت آبی» (Water Jetting)، زمان کاشت نهال در ماسه را به چند ثانیه کاهش داد و نرخ بقای گیاه را تضمین کرد. همچنین استفاده از «پوسته‌های بیولوژیک» (سیانوباکتری‌ها و خزه‌ها) برای تثبیت سطح خاک، جایگزینی علمی برای روش‌های شیمیایی است. در ایران، مراکز تحقیقاتی ما دانش تولید این ریزارگانیسم‌ها را دارند، اما حلقه مفقوده، تجاری‌سازی و استفاده از آن در مقیاس وسیع است.
بیابان‌زدایی در ایران نیازمند گذار از «پروژه‌های پیمانکاری» به «مشارکت مردمی» است. تا زمانی که معیشت ساکنان حاشیه کویر به احیای آن گره نخورد، هیچ طرحی پایدار نخواهد ماند. الگوی چین نشان می‌دهد که با تلفیق دانش بومی، تکنولوژی ساده و انگیزه‌های اقتصادی، می‌توان خاکستری‌ترین بیابان‌ها را نیز به کمربندهای سبز و مولد تبدیل کرد. ما برای نجات ایران از خشکی، نیاز به بودجه‌های نجومی نداریم، بلکه نیازمند «هوشمندی در اجرا» و «انتخاب روش‌های سازگار با اقلیم» هستیم.

Wang et al. (2010). “Combating desertification in China: Past, present and future”. Land Use Policy.

UNCCD Reports on the Kubuqi Model.

Li et al. (2021). “The Great Green Wall project in China”. Nature.
#اژدهای_چینی#همکاری_راهبردی_ایران_چین

کانال واحد امنیت غذایی مؤسسه مصاف