چرا مکران مهم است؟ بخش چهارم (۱) #ژئوپلتیک #یادداشت به قلم یاسین کریمیان قرن 18 و 19 میلادی برای تاریخ ایران دوران مهمی است. در این دوران نابسامانی‌های داخلی به اوج می‌رسد و مصادف است با اتفاقات مهم در اروپا و جغرافیای ایران در رقابت قدرت‌های اروپایی در آسیا و شرق، نقش حیاتی پیدا می‌کند. دو مسئلۀ مهم و پربسامد این دوران در نسبت با موقعیت جغرافیایی ایران و به تبع آن منطقۀ مکران، تلاش ناپلئون برای رسیدن به هند و نیاز کمپانی هند شرقی بریتانیا برای ارتباط با سرزمین انگلستان با استفاده از فناوری جدید آن زمان یعنی تلگراف است. بخش چهارم چرا مکران مهم است به بررسی مختصر این دو رویداد پرداخته و در دو قسمت منتشر می‌شود. ۱۰۰ سال پس از بازپس‌گیری جزیرۀ هرمز، اصفهان در سال 1722م به دست افغان‌ها سقوط کرد. از این تاریخ تا به سلطنت‌رسیدن فتحعلی‌شاه قاجار، جغرافیای ایران فاقد حاکمیت مقتدر مرکزی بود. با به تخت نشستن فتحعلی‌شاه در 1797 دوران جدیدی در تاریخ ایران آغاز شد. سه سال پیش از انقلاب فرانسه، آقامحمد‌خان قاجار در 1786 تاج‌گذاری می‌کند. قدرت مطلق بریتانیا در دریا سبب می‌شود ناپلئون بناپارت که از میان جنگ‌های داخلی در فرانسه و اروپا به مقام دایرکتوار اول جمهوری فرانسه رسیده است، برای ضربه‌زدن به منافع بریتانیا در هند دست به اقدام نظامی در خشکی از طریق مصر و ایران بزند. به همین دلیل در سال 1798 یعنی یک سال پس از بر تخت نشستن فتحعلی‌شاه، لشکرکشی ارتش فرانسه به مصر و سوریه آغاز می‌شود. از طرف دیگر به قدرت رسیدن تیپوسلطان در هند و ادامه کشمکش‌های نظامی با کمپانی هند شرقی بریتانیا که از زمان پدر او یعنی حیدرعلی‌خان آغاز شده بود، فرصت مناسبی برای فرانسویان ایجاد کرد تا قدرت خود را در شبه‌قاره احیا کرده و کمپانی هند شرقی بریتانیا را شکست دهند. نزدیک شدن تیپوسلطان و ناپلئون برای اقدام علیه منافع کمپانی هند شرقی در شبه‌قاره یکی از مهم‌ترین دلایل لشگرکشی ناپلئون به غرب آسیا بود. پس از آنکه ناپلئون در حمله به مصر و شامات ناموفق بود، بریتانیا در 1801 قراردادی با فتحعلی‌شاه امضا کرد تا مانع از حضور فرانسویان در ایران شود. شکست‌های ایران در جنگ اول با روسیه (1804-1813) و تلاش فرانسه برای کمک به ایران در برابر روسیه سبب نزدیکی و عقد قرارداد فینکنشتاین در 1807 شد. اما با شکست ائتلاف چهارم اروپا (روسیه، سوئد، پروس و انگلستان) در برابر ناپلئون و امضای قرارداد تیلسیت یک ماه پس از فین کنشتاین، عملاً این قرارداد فاقد اعتبار شد. با ناامید شدن ایران از فرانسه، بار دیگر بریتانیا و ایران به یکدیگر نزدیک می‌شوند و قراردادهای مفصل و مجمل در 1809 و 1812 میان دو کشور امضا می‌شود. یکی از مهم‌ترین مفاد این قراردادها اجازه ندادن ایران به دیگر ممالک برای دسترسی به خاک شبه‌قاره از مسیر ایران بود. تلاش‌های بریتانیا برای دور نگه داشتن رقبا از شبه‌قارۀ هند سبب شده بود تا جغرافیای ایران نقش مهمی در معادلات قدرت‌های اروپایی داشته باشد. در واقع مسیر دسترسی به شبه‌قاره که در اختیار حکام ایران بود، شامل مسیر هرات، سیستان و مکران می‌شد. از اواسط قرن 19 میلادی بریتانیا تلاش کرد تا با ایجاد مناطق حائل و دست‌نشانده، از نفوذ دشمنان خود در منطقۀ شبه‌قاره جلوگیری کند. اما مسئلۀ نفوذ دشمنان بریتانیا در منطقۀ شبه‌قاره تنها دلیل دخالت‌های بریتانیا در شرق ایران نبود. دور بودن هند از انگلستان سبب کندی ارتباط میان کارگزاران و روسا در دو نقطه جغرافیایی بسیار دور از هم بود. در اواسط قرن 19، فناوری جدید ارتباطی به نام تلگراف اختراع شد تا عصر ارتباطات وارد دوران جدیدی شود. مَکُایران را دنبال کنید، بخوانید و در صورتی که پسندیدید به دوستان خود پیشنهاد دهید.| ..تلگرام | بله | توییتر | ایتا..|
@MakoIran_ir۱۶:۴۶