چرا مکران مهم است؟بخش سوم #ژئوپلیتیک #یادداشت به قلم یاسین کریمیان در نوشتار قبلی از سلسله یادداشت‌های چرا مکران مهم است به نقش مهم پرتغالی‌ها در منطقه اقیانوس هند و بسیار مختصر به جنبه تجاری رقابت‌های حکومت صفوی و عثمانی پرداخته شد. در این یادداشت که مقدمه‌ای است بر یادداشت مهم بعدی، به کاهش نفوذ پرتغالی‌ها و ظهور بریتانیا در اقیانوس هند می‌پردازیم تا پیش‌گفتاری باشد بر سرآغاز حضور مکران و سواحل جنوب شرق ایران در دوران استعمار و نقش راهبردی این منطقه. در میان مستعمرات پرتغالی‌ها سهم بندرگاه‌ها به نسبت سرزمین‌هایی مانند برزیل بسیار بیشتر بود. بدین معنی که پرتغالی‌ها بیشتر در بندرگاه‌ها مستقر بوده و تمایل کمتری به گسترش سرزمین‌های پس‌کرانه داشته‌اند. تلاش‌های نائب‌السلطنه پرتغال در هند برای برقراری ارتباط با هرمز بدون پاسخ می‌ماند. آلبوکرک، فرماندۀ ناوگان پرتغال، نیز در دریای عمان پس از تصرف مسقط، قلهات و خورافکان به سوی جزیرۀ هرمز حرکت می‌کند. در 1507 میلادی نیروهای پرتغالی در جنگ با نیروهای ایرانی حاضر در جزیرۀ هرمز به فرماندهی خواجه عطا با استفاده از توپخانه، ناوگان ایرانی را در هم می‌کوبند. به جهت تاریخی نبرد اول هرمز 7 سال پیش از جنگ مهم چالدران و شکست سپاه صفوی از عثمانی در 1514 است.جزیرۀ هرمز برای تجارت منطقۀ اقیانوس هند بسیار حائز اهمیت بوده است. به همین دلیل نیز پرتغالی‌ها تلاش فراوانی برای دست‌اندازی بر این جزیره داشته‌اند. جنگ‌های ایران و عثمانی و شکست ایران در جنگ چالدران سبب نزدیکی حکومت صفوی به قدرت‌های اروپایی علیه دولت عثمانی شد. تسلط پرتغالی‌ها در دورۀ شاه اسماعیل بر هرمز را می‌توان در پرتو این سیاست دید. گسترش حوزۀ نفوذ پرتغالی‌ها در منطقۀ خلیج‌فارس هم‌زمان است با تلاش‌های بریتانیا برای دستیابی به مستعمرات و همچنین نفوذ در آسیا. در ابتدای قرن 17 میلادی دو کمپانی هند شرقی بریتانیا و هلند با هدف دستیابی به تجارت ادویۀ هند شرقی (اندونزی) و ابریشم هند تأسیس شدند. اما پیش از این اتفاقات، تبعات ثانویه تغییر مذهب در انگلستان دوران هنری هشتم خود را در دوران فرمانروایی الیزابت اول در بریتانیا و فیلیپ دوم در اسپانیا نشان داد. حمایت بریتانیا از پروتستان‌های هلند در برابر خاندان کاتولیک هابسبورگ و حمایت الیزابت اول از حملۀ دزدان دریایی انگلستان به ناوگان اسپانیایی که از سرزمین‌های آمریکا راهی اسپانیا بودند، سبب آغاز نبردی مهم در 1588 شد. این نبرد که منجر به شکست ناوگان افسانه‌ای اسپانیا معروف به آرمادا شد، سرآغاز اکتشافات و تلاش‌ها برای ایجاد مستعمره از سوی بریتانیا بود. بازپس‌گیری جزیرۀ هرمز از نیروهای پرتغالی در سال 1622 میلادی در زمان شاه عباس صفوی و با همکاری کشتی‌های جنگی کمپانی هند شرقی، نقطه‌عطفی در عملیات‌های دریایی و دوران استعماری انگلستان در شمال اقیانوس هند بود. با آغاز استعمار کمپانی هند شرقی در شبه‌قارۀ هند و خروج پرتغالی‌ها از منطقۀ شمال اقیانوس هند و خلیج‌فارس، حفظ مناطق تحت‌سیطره برای کمپانی اهمیتی مضاعف یافت و مناطق شرقی جغرافیای ایران شامل خراسان، قائنات و سیستان‌وبلوچستان به سبب همسایگی با شبه‌قارۀ هند مورد توجه کمپانی هند شرقی بریتانیا قرار گرفت. مَکُایران را دنبال کنید، بخوانید و در صورتی که پسندیدید به دوستان خود پیشنهاد دهید.| ..تلگرام | بله | توییتر | ایتا..|
@MakoIran_ir۱۳:۲۸